Keputusan:

Tidak dapat dinafikan bahawa dengan kemudahan teknologi masa kini, makin mudah untuk seseorang membuat rakaman gambar atau video individu lain walaupun tanpa keizinan, termasuklah yang membabitkan kanak-kanak di bawah umur.

Kebiasaannya mungkin rakaman terbabit dimuat naik dan dikongsi ke sosial media tanpa sebarang niat jahat. Namun begitu, terdapat juga rakaman yang disifatkan sebagai mengaibkan yang sering dimuat naik ke internet tanpa pengetahuan individu terbabit.

Seperti yang dilaporkan oleh media pada 29 Mei, satu hantaran tular menyaksikan seorang murid sekolah yang dirakam oleh gurunya ketika berada di dalam kelas sehingga menerima reaksi berbeza daripada masyarakat awam.

Perkara ini menimbulkan persoalan sama ada rakaman gambar mahupun video individu di bawah umur boleh dikongsi di media sosial dengan sewenang-wenangnya dan jika ada perlindungan undang-undang yang diberikan kepada mereka.

Baca Artikel Berkaitan: “Datang Sekolah Nak Jumpa GF Je” – Ramai Pening Kepala Lihat Cara Murid Bertekak Dengan Cikgu

 

Kongsi gambar kanak-kanak tanpa izin adalah satu jenayah

Menurut Pengarah Jabatan Siasatan Jenayah Komersial (JSJK) Datuk Seri Ramli Mohamed Yoosuf, mengambil gambar atau video kanak-kanak bawah umur dan kemudian dikongsikan ke media sosial tanpa keizinan bukan sahaja tindakan yang tidak bersesuaian, malah salah di sisi undang-undang.

Tambahnya lagi, Akta Kanak-Kanak 2001 telah diwujudkan bagi melindungi privasi kanak-kanak.

“Di banyak negara membangun, apabila kanak-kanak terlibat sama ada sebagai mangsa atau pelaku, identiti mereka selalunya dilindungi dengan gambar yang dikaburkan,” jelasnya.

 

Media tidak boleh paparkan gambar kanak-kanak bawah umur terlibat kes undang-undang

Larangan sedemikian bukan hanya tertakluk kepada orang awam, tetapi juga pihak media dalam melaporkan berita membabitkan individu bawah umur, termasuklah remaja.

Berdasarkan laman web Suruhanjaya Hak Asasi Manusia (SUHAKAM) yang memetik Akta Kanak-Kanak 2001, Seksyen 15(2) menjelaskan larangan ke atas pihak media dalam melaporkan atau menyiarkan gambar kanak-kanak yang terlibat dalam perundangan, yang dilindungi dan berada dalam pemulihan, atau yang bertindak di luar kawalan, dalam mana-mana tahap kes sekali pun. 

Mereka yang disabit bersalah melanggar peruntukan ini boleh dikenakan hukuman denda sehingga RM10,000 atau penjara hingga lima tahun atau kedua-duanya sekali.

SUHAKAM menegaskan bahawa Malaysia merupakan salah sebuah negara pihak kepada Konvensyen mengenai Hak Kanak-Kanak (CRC) sejak tahun 1995. Perkara ini mempamerkan komitmen negara dalam memastikan tiada kanak-kanak dikenakan layanan yang menjatuhkan maruah walaupun kanak-kanak tersebut berkonflik dengan undang-undang, seperti yang digariskan oleh Perkara 37 CRC. 

Dalam pada itu, Pesuruhjaya Kanak-Kanak mengambil maklum bahawa pihak polis telah mengambil langkah yang sewajarnya dalam melindungi identiti kanak-kanak terbabit, namun pelaporan dari pihak media adalah di luar kawalan mereka.

 

Ibu bapa perlu elak kongsi gambar dan video anak di internet

Walaupun terdapat undang-undang yang ditetapkan bagi melindungi keselamatan dan privasi individu bawah umur, ibu bapa juga harus mengambil langkah berjaga-jaga dalam berkongsi gambar dan video anak-anak di internet.

Bercakap kepada pihak media, pensyarah Pengajian Sosial dan Dasar di Universiti Teknologi Mara (UiTM) Prof Dr Yarina Ahmad, berkata perkongsian gambar atau video kanak-kanak oleh ibu bapa di media sosial adalah sangat membimbangkan.

Katanya, tindakan sedemikian menyebabkan kanak-kanak menjadi risiko sasaran pedofil dan pelaku lain yang mempunyai niat jahat ke atas mereka.

“Walaupun mendapat keizinan daripada ibu bapa untuk merakam videonya, tindakan memuat naik video tersebut (ke media sosial) menunjukkan pengabaian terhadap hak kanak-kanak,” jelasnya.

Dia memberi contoh kes seorang pemandu bas sekolah yang memuat naik video penumpang kanak-kanaknya dengan keizinan ibu bapa, namun mungkin mempunyai niat dalam pengantunan seksual yang mendorong ke arah gejala pedofil.

Baca Artikel Berkaitan: ‘Abang Bas’ Rakam & Muat Naik Video Murid Perempuan Sudah Ditahan Polis

Tambah Yarina, ketiadaan privasi buat kanak-kanak boleh memberi impak psikologi yang besar terhadap mereka yang banyak meluangkan masa di media sosial, terutamanya apabila ibu bapa sendiri kerap berkongsi maklumat tentang mereka di internet.

Mengulas lanjut, dia mengkritik ibu bapa kerana tanpa sedar mendedahkan aspek intim kehidupan kanak-kanak mereka kepada khalayak ramai. Katanya, pendedahan sedemikian boleh memberi kesan kepada hubungan dan kemahiran sosial kanak-kanak, seterusnya mendedahkan mereka kepada tingkah laku antisosial akibat konflik dengan sempadan peribadi.

“Kanak-kanak perlu diajar tentang hak mereka ke atas privasi dan untuk bersuara jika berasa tidak selesa gambar-gambar mereka dikongsikan,” ujarnya. 

 

Rakaman di tadika, taska dan sebagainya juga tidak boleh dimuat naik tanpa izin

Mengulas tentang penggunaan kamera litar tertutup (CCTV) di institusi penjagaan atau pendidikan seperti tadika, National Society for the Prevention of Cruelty to Children United Kingdom menjelaskan bahawa jika tiada proses keselamatan yang ditetapkan, rakaman tersebut mungkin dikongsi semula di luar organisasi atau ke dalam internet tanpa keizinan keluarga. 

Perkara ini boleh menimbulkan risiko kepada kanak-kanak terbabit termasuk:

• Imej diubah suai atau disalah gunakan di luar konteks, seperti menghasilkan imej penderaan kanak-kanak.
• Kanak-kanak dikenal pasti bagi tujuan penyantunan dan penderaan pada masa hadapan.
• Kanak-kanak yang terdedah kepada bahaya dikenal pasti oleh pelaku penderaan sedia ada.

Oleh itu, pihak terbabit perlulah mengambil langkah tegas agar rakaman tersebut tidak disebarkan di luar organisasi demi menjaga privasi kanak-kanak.

 

Kanak-kanak tidak perlu akaun media sosial sendiri

Dalam pada itu, timbul juga persoalan berkenaan gambar atau video yang dimuat naik sendiri oleh kanak-kanak ke akaun media sosial yang dikendalikan tanpa pengawasan orang dewasa.

Sebenarnya, di samping memuat naik gambar dan maklumat mereka ke media sosial, memberi kanak-kanak akses kepada internet hanya akan mendedahkan mereka kepada pengantunan seksual secara dalam talian.

Menurut pengerusi Malaysians Against Pornography (MAP) Dr Shamsuriani Md Jamal, satu laporan yang diterbitkan pada tahun 2018 dalam Malaysian Journal of Psychology mendedahkan bahawa kanak-kanak dengan lebih banyak akaun media sosial dan selalu menggunakannya didapati lebih terdedah kepada pengantunan seksual secara dalam talian. 

“Ini bermakna makin kerap kanak-kanak menggunakan media sosial dan lagi banyak akaun yang mereka miliki, lebih senang untuk mereka terdedah kepada pengantunan seksual secara dalam talian,” jelasnya.

 

Garis panduan rakam gambar dan video murid telah disediakan oleh KPM sejak Ogos 2024

Menteri Komunikasi Datuk Fahmi Fadzil pada September 2024 mencadangkan agar satu garis panduan untuk merakam gambar, video atau lain-lain kandungan membabitkan individu di bawah umur diwujudkan.

Katanya cadangan itu bertujuan untuk mengekang manipulasi atau salah guna berkaitan imej atau video kanak-kanak. 

“Saya rasa perlu diadakan satu taklimat oleh Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia (SKMM) dan Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga Dan Masyarakat (KPWKM) tentang garis panduan untuk kita merakam (gambar, video atau kandungan berkait individu bawah umur).

“Sebagai contoh, rakaman yang membabitkan orang ramai mungkin dibenarkan. Namun bagi rakaman yang spesifik, yang mendedahkan lencana sekolah kanak-kanak, ini sememangnya boleh mendatangkan bahaya,” katanya dipetik NST.

Sebagai info, Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) telah melaksanakan garis panduan buat tenaga pengajar untuk merakam gambar, video atau audio anak-anak murid, serta memuat naik ke laman media sosial.

Sejak Ogos 2024, surat kebenaran membabitkan perkara itu telah diedarkan kepada ibu bapa dan penjaga, yang boleh memberi izin atau menafikannya.

Menteri Pendidikan Fadhlina Sidek berkata tindakan itu dilakukan bagi menguruskan isu-isu gangguan seksual serta usaha untuk memberi perlindungan kepada keselamatan kanak-kanak, khususnya di sekolah.

“Dalam garis panduan ini, kita mengingatkan guru berkaitan dengan kebenaran yang diberikan kepada ibu bapa apabila ingin membuat kandungan.

“Kita sangat mengambil berat isu kebenaran ini kerana kita tidak mahu ia menjadi isu besar, isu kebenaran dan isu keselamatan khususnya kanak-kanak (ketika berada di sekolah),” katanya.

 

Kongsi Gambar Atau Video Kanak-Kanak Tanpa Izin Adalah Satu Jenayah

Berkongsi gambar atau video kanak-kanak ke media sosial, apatah lagi tanpa keizinan ibu bapa, adalah satu jenayah di sisi undang-undang.

Malah, walaupun kanak-kanak tersebut terbabit dengan jenayah, undang-undang yang ditetapkan melindungi privasi mereka dengan gambar mereka tidak boleh diterbitkan di mana-mana, termasuk oleh pihak media, tanpa dikaburkan.

Diingatkan juga bahawa memuat naik gambar atau video kanak-kanak ke internet walaupun dengan izin, atau yang dilakukan oleh ibu bapa sendiri, akan mendedahkan mereka kepada pelbagai risiko termasuk menjadi sasaran pedofil dan pengantunan seksual.

---